Nowe nabytki w kolekcji sztuki współczesnej Muzeum Narodowego w Szczecinie
Danuta Dąbrowska, Leszek Knaflewski, Przemysław Cerebież-Tarabicki, Per Hüttner, Piotr Kurka, Leszek Golec i Tatiana Czekalska, Jaan Toomik
Na początku XX wieku etnograf francuski Arnold van Gennep wprowadził do humanistyki termin „rites de passage” (obrzędy przejścia) – określając w ten sposób system symbolicznych ceremonii, które pomagały przeprowadzić jednostkę z jednego ściśle określonego etapu życia do drugiego. Zaliczył do nich rytuały związane z narodzinami, inicjacjami w dorosłość i śmiercią – wydarzeniami nieodwracalnie zmieniającymi status człowieka.
W społeczeństwach tradycyjnych obrzędy przejścia wyznaczały rytm życia. W społeczeństwach nowoczesnych ich znaczenie zaczęło się systematycznie dewaluować. W latach szcześćdziesiątych ubiegłego wieku brytyjski antropolog społeczny Max Gluckman stwierdził, że im bardziej złożone są społeczeństwa, tym mniej zrytualizowane, a miejsce rytuałów zajmują w nich zindywidualizowane i wymagające autorefleksji formy radzenia sobie ze zmianami tożsamościowymi. Choć tezę Gluckmana potwierdzają obserwacje zachowań nowoczesnych społeczeństw, niektóre z obrzędów związanych ze zmianami statusu bywają kultywowane. Pośród doświadczeń egzystencjalnych, które podlegają kulturowej rytualizacji, fenomenem najbardziej ekstremalnym i najmniej rozpoznanym jest śmierć – ostatni z forsowanych przez człowieka progów.
Francuski historyk Philippe’a Ariès, autor książki „Człowiek i śmierć”, wyróżnił w kulturze chrześcijańskiego Zachodu dwa modele śmierci. Pierwszy obowiązujący do początku XX wieku nazwał „śmiercią oswojoną”; wyróżniał się on prostotą wyrażającą się w poddaniu biegowi rzeczy oraz publicznym charakterem śmierci – umierający stawał się ośrodkiem zgromadzenia społecznego, a śmierć wytrącała całą grupę z codzienności, nakazując jej zmierzenie się z sytuacją krytyczną wymagającą przezwyciężenia przez odpowiednie obrzędy. Należały do nich między innymi wspólnotowe rytualne przygotowania do pochówku i wielodniowe czuwania przy zmarłym. Drugi model, ukształtowany w wieku XX i aktualny do dziś, Ariès określił mianem „śmierci na opak”. Jest on całkowitym zaprzeczeniem wcześniej obowiązującego wzorca, a zmiany dotyczą zarówno świadomości śmierci, postrzegania umierającego przez niego samego i przez otaczających go ludzi, jak i momentu i miejsca konania, okresu żałoby i samego pogrzebu. Najistotniejszymi cechami nowego modelu jest metamorfoza stosunków między umierającym a skupionymi wokół niego osobami i stosunek do zjawisk towarzyszących śmierci. Model ten wyklucza śmierć ze społecznego kosmosu, poddaje ją medykalizacji i izoluje w przestrzeni szpitala.
Pomimo tego, że współczesna kultura konsekwentnie marginalizuje i tabuizuje śmierć, ona stale powraca zarówno w opracowaniach naukowców (takich jak Philippe Ariès, Elizabeth Kubler-Ross czy Geoffrey Gorer) jak i w obrębie kultury wizualnej, w której ikonografia śmierci i związanych z nią przeżyć fizycznych, religijnych i symbolicznych jest stale obecna.
Wystawa „Rytuały przejścia” prezentuje grupę nowych nabytków kolekcji sztuki współczesnej Muzeum Narodowego w Szczecinie, które w sposób bezpośredni lub metaforyczny nawiązują do doświadczenia balansowania na granicy fizycznej obecności i momentu jej przekraczania.
Zakup dzieł prezentowanych na wystawie dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Muzeum Sztuki Współczesnej (MSW), Oddział Muzeum Narodowego w Szczecinie (MNS) dysponuje kolekcją sztuki współczesnej liczącą ponad 5 tysięcy obiektów (malarstwo, rzeźba, grafika, rysunek, obiekty, instalacje, filmy wideo i wideoinstalacje) stanowiącą najbardziej rozbudowany i jeden z najcenniejszych zbiorów sztuki powojennej w północno-zachodniej Polsce. Celem MSW jest stworzenie unikalnego zbioru o ponadlokanej wartości, podkreślającego historyczne i kulturowe więzi Szczecina i wspomagającego jego metropolitalne ambicje. Długofalowa strategia kolekcjonerska MSW zakłada rozbudowywanie zbioru o najbardziej wartościowe dzieła z zakresu sztuki szczecińskiej i zachodniopomorskiej w kontekście przemian sztuki polskiej oraz najciekawszych zjawisk artystycznych w regionie Morza Bałtyckiego.
W dzień otwarcia wystawy, 17 października 2013 (czwartek), o godzinie 18.00, wstęp wolny.
Kurator wystawy: Magdalena Lewoc (Muzeum Narodowe w Szczecinie)
więcej informacji na stronie Muzeum Narodowego w Szczecinie
www.muzeum.szczecin.pl
www.facebook.com/muzeum.szczecin
